واحد ۱۹۰ نیروی قدس سپاه پاسداران یکی از محرمانهترین و مؤثرترین شاخههای عملیاتی جمهوری اسلامی در خارج از کشور است. مأموریت اصلی این واحد، بر اساس گزارش منابع اطلاعاتی غربی، انتقال تسلیحات، پول و نیرو به گروههای نیابتی ایران در خاورمیانه و مناطق دیگر است. این واحد نقشی کلیدی در پشتیبانی نظامی از حزبالله لبنان، حوثیهای یمن، شبهنظامیان شیعه در عراق و سوریه و گروههای فلسطینی دارد و بازوی پنهان لجستیکی سپاه در جنگهای نیابتی محسوب میشود.
واحد ۱۹۰ با استفاده از شبکههای صوری و پوششی، سلاح و تجهیزات را در قالب محمولههای غیرنظامی، کالاهای تجاری یا کمکهای انساندوستانه منتقل میکند. مسیرهای انتقال آن از زمین، دریا و هوا انجام میشود و برای پنهانسازی عملیات از شرکتهای واسطه، مدارک جعلی و مسیرهای عبوری از کشورهای ثالث بهره میگیرد. این واحد در هماهنگی نزدیک با واحد ۷۰۰ (مسئول حملونقل) و واحد ۸۰۰۰ (تولید و تأمین سلاح) فعالیت میکند و در مجموع سه ستون اصلی شبکه پشتیبانی خارجی سپاه قدس را تشکیل میدهند.
در سالهای اخیر، کشورهای غربی بهویژه آمریکا و بریتانیا، واحد ۱۹۰ و برخی اعضای آن را به اتهام نقش در قاچاق سلاح و تأمین مالی گروههای مسلح تحریم کردهاند. با این حال، گزارشها نشان میدهد این واحد همچنان فعال است و شبکههایی تازه در آفریقا، آسیای مرکزی و آمریکای لاتین ایجاد کرده است.
فرمانده پیشین این واحد، بهنام شهریاری، از چهرههای کلیدی انتقال تسلیحات ایران بود. او در ۲۱ ژوئن ۲۰۲۵ در جریان حمله هوایی منتسب به اسرائیل در غرب ایران کشته شد؛ رخدادی که به گفته ناظران، ضربهای مهم به شبکه تسلیحاتی ایران بود. پس از مرگ او، گزارشهایی غیررسمی از احتمال انتصاب سید جبار حسینی (متولد ۱۹۵۵) بهعنوان فرمانده جدید منتشر شد، هرچند این خبر هنوز رسماً تأیید نشده است.
تحلیلگران معتقدند در صورت صحت این انتصاب، نیروی قدس در پی حفظ تداوم ساختار عملیاتی واحد ۱۹۰ است. این واحد طی سالهای گذشته در انتقال پهپاد، موشک و تجهیزات نظامی نقش پررنگی داشته و به بخش اصلی راهبرد جنگ نامتقارن جمهوری اسلامی تبدیل شده است؛ ساختاری که حتی با از دست دادن فرماندهانش نیز توان ادامه فعالیت دارد و نشان میدهد شبکه تسلیحاتی ایران در منطقه، بیش از آنکه به افراد متکی باشد، بر سازمان و نفوذ پنهان استوار است.
